Κατηγορία: Uncategorized

Επιλέγουμε να κλείσουμε τη χρονιά κάνοντας ειδική μνεία στην υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη στη ολότητα της (δηλαδή ξεκινώντας από τον ομαδικό βιασμό της το 2017, και συμπεριλαμβάνοντας και τη στάση της αστυνομίας από τότε μέχρι και τη λήξη της υπόθεσης).

Η υπόθεση του ομαδικού βιασμού και γυναικοκτονίας της Ελένης Τοπαλούδη το 2018 απασχόλησε πολύ έντονα την κοινή γνώμη, η δίκη των βιαστών και δολοφόνων της υπήρξε μια από τις σημαντικότερες της χρονιάς που πέρασε, ενώ η υπόθεση στην ολότητα της συμπυκνώνει την ακραία αντρική βία, θεσμική συγκάλυψη και θεσμική αναλγησία που απειλεί τις γυναίκες στην Ελλάδα εν έτη 2020. Πιστεύουμε πως είναι σημαντικό να εξετάσουμε την πορεία και των λοιπών υποθέσεων που είναι σε εκκρεμότητα, καθώς ο πρώτος βιασμός της το 2017 και ο απαράδεκτος χειρισμός από τις αρχές, και η γυναικοκτονία της και η αντίδραση της τοπικής κοινωνίας το 2018 είναι γεγονότα άρρηκτα συνδεδεμένα.

Ρόδος Μάσαρη 11/2017
Ομαδικός βιασμός και εκβιασμός της 20χρονης Ελένης Τοπαλούδη από 3 άνδρες 19, 22 και 23 χρονών αντίστοιχα, οι οποίοι μαγνητοσκόπησαν τον βιασμό.

Φεβρουάριος 2019
Μετά τον εντοπισμό του σώματος της Ελένης Τοπαλούδη και τη σύλληψη των βιαστών και δολοφόνων της Μανώλη Κούκουρα και Αλέξανδρο Λουτσάι, η Υποδιεύθυνση Ασφαλείας Ρόδου ξεκίνησε επιτέλους τις διαδικασίες διερεύνησης του πρώτου ομαδικού βιασμού και εκβιασμού της, καλώντας τους τρεις βιαστές στο πλαίσιο αυτοτελούς προκαταρκτικής έρευνας των αυτεπαγγέλτως διωκόμενων αδικημάτων του βιασμού και της παράνομης μαγνητοσκόπησης, τα οποία καταγγέλθηκαν από τη μητέρα της 21χρονης. Δεν υπήρξε αναφορά από την αστυνομία στον εκβιασμό της Τοπαλούδη. Οι βιαστές ισχυρίζονται ότι δεν υπήρξε βιασμός και ό,τι έγινε συνέβη με κοινή συναίνεση. Το θύμα τους δεν μπορεί πλέον να τους αντικρούσει ούτε να καταθέσει για τη βία που της άσκησαν, επομένως αφήνονται ελεύθεροι.

Νοέμβριος 2020
3 χρόνια μετά τον πρώτο ομαδικό βιασμό της Ελένης Τοπαλούδη και 2 χρόνια μετά τον δεύτερο ομαδικό βιασμό και τη γυναικοκτονίας της, οι αστυνομικές αρχές ελέγχουν 5 κινητά τηλέφωνα, που σχετίζονται με τον ομαδικό βιασμό της το 2017. Συγκεκριμένα, τα κινητά, τρία εκ των οποίων ήταν εκτός λειτουργίας, βρέθηκαν και κατασχέθηκαν από αστυνομικούς της Υποδιεύθυνσης Ασφαλείας Ρόδου στην έρευνα που διενήργησαν παρουσία Πταισματοδίκη, στο σπίτι του 19χρονου στη Μάσαρη. Ο 19χρονος, ο 22χρονος κι ο 23χρονος κατηγορούνται σε δεύτερη δικογραφία για τα αδικήματα του βιασμού, της αθέμιτης αποτύπωσης σε υλικό φορέα μη δημόσιας πράξης και της παράνομης βίας. Αναμένουμε τα αποτελέσματα της έρευνας.
https://www.efsyn.gr/node/185153
https://www.lifo.gr/now/greece/304595/ypothesi-topaloydi-pente-kinita-elegxontai-gia-viasmo-tis-ena-xrono-prin-ti-dolofonia

Α.Τ. Ρόδου 11/2017
Απαξίωση της καταγγελίας της Ελένης Τοπαλούδη για τον βιασμό της. Συγκεκριμένα “οι αστυνομικοί που πράγματι είχαν λάβει γνώση της καταγγελίας είπαν ότι “είναι πολύ αργά, έχει περάσει μια εβδομάδα, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, αφού δεν έχετε και το βίντεο, φέρτε το βίντεο να δούμε τι θα κάνουμε””. Οι αστυνομικοί για ακόμη μια φορά λοιπόν αρνήθηκαν να βοηθήσουν ένα θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και όπως είπε και η ίδια η μητέρα του θύματος “το παιδί μου πήγε στο Αστυνομικό Τμήμα της Ρόδου και την έδιωξαν λες και ήταν τσιφλίκι του ανθυπαστυνόμου και του αστυφύλακα”. Η αστυνομία φέρει διπλή ηθική ευθύνη όχι μόνο γιατί δεν είχε τα άμεσα απαιτούμενα αντανακλαστικά να ακούσει με τη δέουσα σοβαρότητα το θύμα και να ξεκινήσει τις κατάλληλες διαδικασίες έρευνας και προσαγωγής, αλλά και γιατί ακριβώς λόγω αυτής της αδράνειας συντέλεσε στους κατ’ εξακολούθηση εκβιασμούς, στον τελικό βιασμό, βασανισμό και εντέλει στη γυναικοκτονία της Ελένης Τοπαλούδη τον Δεκέμβρη του 2018.

Απρίλης 2019
Έναρξη ΕΔΕ για τους αστυνομικούς που αγνόησαν και αποθάρρυναν την Ελένη Τοπαλούδη όταν πήγε να καταγγείλει τον ομαδικό της βιασμό και εκβιασμό.

Σεπτέμβρης 2020
Απαλλαγή των αστυνομικών που αγνόησαν το θύμα ομαδικού βιασμού το 2017 σύμφωνα με το πόρισμα της ΕΔΕ, καθώς σύμφωνα με τον υπεύθυνο αξιωματικό “από την ΕΔΕ δεν προέκυψαν, όπως αναφέρεται, στοιχεία εις βάρος τους και βασιμότητα των καταγγελλομένων”. Ωστόσο, εκκρεμεί η ποινική προκαταρκτική εξέταση που αφορά τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς. Σε κάθε περίπτωση και για ακόμη μια φορά οι αστυνομικές αρχές συναινούν στη μισογυνική συμπεριφορά και σεξιστική νοοτροπία της κοινωνίας, ενώ αποποιούνται των ευθυνών που φέρουν ενώπιον των θυμάτων της έμφυλης βίας. Αλήθεια, μετά από αυτή την υπόθεση πόσες γυναίκες θα βρουν το κουράγιο να καταγγείλουν τη σεξουαλική βία στη Ρόδο;

Δολοφονία Τοπαλούδη: «Την σκότωσαν επειδή ήταν γυναίκα», λέει η μητέρα της.

Δολοφονία Τοπαλούδη: Ελέγχονται αστυνομικοί – «Άμα βρεις το βίντεο βιασμού σου να το φέρεις να το δούμε»

Υπόθεση Τοπαλούδη: Απαλλαγή μετά από ΕΔΕ των αστυνομικών που είχαν εμπλακεί μετά από καταγγελίες των γονέων

12/2020
Γίνεται καταγγελία στο twitter ότι έχει αναρτηθεί φωτογραφία της Ελένης Τοπαλούδη στο κατάπτυστο chat.pic.org τον Οκτώβρη του 2020. Άγνωστο αν έχει κατέβει η φωτογραφία, τι αφορούσε και ποιος την ανέβασε. Επίσης, αν και υποτίθεται ότι η ελληνική έκδοση του συγκεκριμένου σάιτ δεν λειτουργεί, δεν έχει γίνει καμία αναφορά σε ποινική δίωξη των χρηστών. Οι ποινικές υποθέσεις γύρω από την Ελένη Τοπαλούδη, τόσο όσο ζούσε όσο και μετά τη γυναικοκτονία της δεν έχουν κλείσει. Ας μην ξεχνάμε και τα σεξιστικά σχόλια και τις ανυπόστατες φήμες που υπήρχαν στο facebook το 2018 από τρολ τα οποία αναρωτιόμαστε αν ταυτοποιήθηκαν ποτέ από την Διεύθυνση Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

 

 

Ο Χάρτης παρακολουθεί τις όποιες έρευνες λαμβάνουν χώρα σχετικά με την υπόθεση του ομαδικού βιασμού της Τοπαλούδη του 2017 και καταγράφει και όποιο άλλο περιστατικό έμφυλης βίας που έχει ασκηθεί στην Τοπαλούδη ακόμα και 2 χρόνια μετά τον θάνατο της, ακόμα και αν αυτό παραμένει ατιμώρητο.

Για τη φετινή 25η Νοεμβρίου-Παγκόσμια ημέρα κατά της έμφυλης βίας, επιλέξαμε να σχολιάσουμε ένα από τα θέματα που αναδείχτηκαν την περασμένη χρονιά μέσω του Χάρτη Καταγραφής Περιστατικών Έμφυλης/Σεξουαλικής Βίας: την εργαλειακή χρήση της ψυχικής ασθένειας στον δημόσιο διάλογο, ως ελαφρυντικό για τους θύτες.

Για το 2020 και μέχρι στιγμής έχουμε καταγράψει 10 γυναικοκτονίες και 4 απόπειρες γυναικοκτονίας. Από τις 10 γυναίκες που δολοφονήθηκαν ως τώρα, οι τρεις δολοφονήθηκαν από τον σύζυγο ή τον σύντροφό τους “εν θερμώ μετά από καυγά” (Λαύριο 29/1/2020, Καλλιθέα 26/10/2020, Πύργος Διρού 22/11/2020). Δύο δολοφονήθηκαν επειδή “ο σύζυγος είχε ψυχολογικά προβλήματα και κατάθλιψη λόγω του αποχωρισμού του από το παιδί του” (διπλή γυναικοκτονία Κηφισιά 18/3/2020). Δύο δολοφονήθηκαν επειδή αντιστάθηκαν στα “τέρατα” που τις βίασαν (Βέροια 3/3/2020, Πρέβεζα 6/2020). Μία κυνηγήθηκε με τσεκούρι από τον άντρα της “που είχε πρόβλημα αλκοολισμού” (Καλλιθέα 10/8/2020), μία δολοφονήθηκε με τσεκούρι από τον “τρελό από τη ζήλεια” πρώην σύντροφό της (Λουτράκι 11/10/2020). Μία δολοφονήθηκε από τον γιο της “επειδή είχε ψυχολογικά προβλήματα” (Ηράκλειο περιοχή Μασταμπά 26/10/2020).

Έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα -τόσο σε άλλα κείμενά μας όσο και στα post μας στα social media- στην πλαισίωση που κάνουν τα ελληνικά ΜΜΕ στη δημοσιογραφική κάλυψη και στις ειδησεογραφικές αναπαραστάσεις περιστατικών έμφυλης βίας. Και αυτό γιατί διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια εμμονή σχεδόν, στο να αποδίδουν τα κίνητρα των εγκλημάτων της έμφυλης βίας στα όποια ψυχολογικά προβλήματα ενδεχομένως έχει ο θύτης, σε βαθμό που το θεωρούμε πλέον δημοσιογραφικό κλισέ. Και φυσικά αυτό το φαινόμενο δεν περιορίζεται στα ΜΜΕ, αλλά παρατηρείται και σε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας. Πρόκειται δηλαδή για μια έμμεση ή υφέρπουσα ανεκτικότητα ή ακόμα και συγκάλυψη, εξηγήσιμη συμπεριφορά, κατανόηση των κινήτρων των θυτών.

Χαρακτηριστικά, όταν είχαμε αναρτήσει στο facebook το περιστατικό της τριπλής γυναικοκτονίας (σύζυγος, πεθερά, κόρη) από 43χρονο αστυνομικό (Άγιοι Ανάργυροι, Ευριπίδου 17/12/2017) ο οποίος μετά αυτοκτόνησε, διαπιστώσαμε με έκπληξη ότι πολλά σχόλια αφορούσαν την ψυχική κατάσταση του τριπλού γυναικοκτόνου ή τα όποια πιθανά ψυχολογικά προβλήματα είχε ο δράστης και όχι την καθαυτή βιαιότητά του ή το γεγονός ότι ο γυναικοκτόνος αφάνισε τρεις γενιές γυναικών σε ένα κρεσέντο μισογυνισμού.

Αυτή η επιμονή φυσικά δεν αφορά μόνο τις γυναικοκτονίες αλλά και άλλου είδους περιστατικά έμφυλης βίας. Η τάση να αποδίδουμε στους γυναικοκτόνους/βιαστές χαρακτηριστικά ψυχικών ασθενειών δεν έχει να κάνει άλλωστε με τον βαθμό φρικαλεότητας που αποδίδουμε ως κοινωνία σε ένα έγκλημα. Ως Χάρτης καταγράψαμε 23 περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και 2 περιστατικά λεκτικής παρενόχλησης στον δρόμο για το 2020. Τα σχόλια τόσο στα συμβατικά όσο και στα social media ήταν ότι πρόκειται για “ανώμαλους”, “τέρατα”, “πορνόγερους” (λες οι νέοι άνδρες δεν παρενοχλούν γυναίκες στο δρόμο) και ούτω καθεξής.

Φυσικά δεν μας εκπλήσσει η ταύτιση των κακοποιητικών αντρών με τους ψυχικά ασθενείς από τα ΜΜΕ. Η συστηματική προσπάθεια απόδοσης ευθυνών σε οποιονδήποτε άλλον-είτε είναι το θύμα είτε είναι κάποιος “άρρωστος”- αλλά και η κατασκευή ενός “άλλου” εξωκοινωνικού παράγοντα, ενός αποδιοπομπαίου τράγου που απειλεί την κατά τα άλλα υγιή μας κοινωνία, αποτελούν μοτίβα που εμφανίζονται ξανά και ξανά, από τον έντυπο, παραδοσιακό τύπο έως και τα σχόλια στα social media. Επιπλέον, η ταύτιση αυτή συμβαδίζει απόλυτα με τον τρόπο που η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει τους ψυχικά ασθενείς: σαν παρίες, παρείσακτους και ανθρώπους στο περιθώριο, άλλους από εμάς, επικίνδυνους και “άρα μακριά από μας”.

Επομένως, τα κλισέ της δημοσιογραφίας περί “ανωμαλίας” ή “ψυχολογικών προβλημάτων” θεωρούμε ότι προσβάλουν και στιγματίζουν τους ανθρώπους που έχουν πράγματι θέματα ψυχικής υγείας και σε καμία περίπτωση δεν είναι εύλογο επιχείρημα για να δικαιολογηθεί η τόση βία που διαπιστώνουμε ότι ασκούν οι άνδρες στις γυναίκες. Με τον Χάρτη μάλιστα ελπίζουμε ότι αυτές οι σεξιστικές -και πολύ βολικές τόσο για τους θύτες όσο και για την ίδια την ελληνική κοινωνία -θεωρίες και απόψεις θα αρχίσουν να καταρρίπτονται.

Για αυτό είναι σημαντικό να μιλήσουμε ξεκάθαρα για το πώς αυτή η ρατσιστική τακτική αποπροσανατολίζει τη δημόσια συζήτηση, καθώς θεωρούμε ότι πέρα του ότι προσβάλει και στιγματίζει τους ανθρώπους που έχουν θέματα ψυχικής υγείας -δημιουργώντας επιπλέον προβλήματα στην προσπάθεια αντιμετώπισης της ψυχικής υγείας και της δημιουργίας κατάλληλων δημόσιων δομών παροχής φροντίδας- απαλλάσσει και δικαιολογεί τους άντρες που ασκούν βία στις γυναίκες με τέτοιον τρόπο που η σημασία ενός περιστατικού έμφυλης βίας μειώνεται, ελαχιστοποιείται. Ακόμη χειρότερα μετατοπίζεται το ενδιαφέρον και ο αντίκτυπος από τα θύματα στους θύτες.

Δεν προκύπτει από πουθενά (ούτε από άλλες πηγές, ούτε από τα στοιχεία που έχουμε συλλέξει στον Χάρτη), ότι η ψυχική υγεία του θύτη έμφυλης βίας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τις πράξεις του -εάν ήταν έτσι, η συντριπτική πλειοψηφία των θυτών θα έπασχε αποδεδειγμένα από κάποια ψυχική νόσο, πράγμα που δεν επιβεβαιώνεται. Αντίθετα, αυτό που δείχνουν επανειλημμένα όλα τα στοιχεία είναι ότι οι άντρες-θύτες έμφυλης βίας δεν ανήκουν σε κάποια ξεχωριστή “προβληματική” ομάδα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, αλλά είναι καθημερινοί άντρες προερχόμενοι από όλες τις ηλικίες και τάξεις, τα κοινωνικά στρώματα και τα επαγγέλματα. Είναι κοινοί φορείς της τοξικής αρρενωπότητας που παράγεται αναπαράγεται και διογκώνεται από τα στερεοτυπικά πρότυπα του πατριαρχικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.

Επομένως, ο μισογυνισμός και ο σεξισμός δεν είναι αποτέλεσμα ψυχικών ασθενειών, αλλά συγκεκριμένες νοοτροπίες που αναπαράγονται σε κάθε γενιά από την ίδια την κοινωνία. Ως αποτέλεσμα αυτού, όλοι οι άντρες που γεννιούνται και μεγαλώνουν σε αυτή την κοινωνία (είτε έχουν κάποια ψυχική νόσο είτε όχι), εκπαιδεύονται στα ίδια έμφυλα στερεότυπα, στον ίδιο σεξισμό και μισογυνισμό, και αποκτούν πολύ παρόμοιες απόψεις για τη θέση των γυναικών.

Κατ’ επέκταση, ακόμη και όταν καταγράφουμε κάποιο περιστατικό όπου ο θύτης είναι όντως ψυχικά ασθενής (Γυναικοκτονία, Άγιος Παντελεήμονας 16/5/2018) δεν βιαζόμαστε να “κλείσουμε” το θέμα, όπως κάνουν τα ΜΜΕ, και να δικαιολογήσουμε το έγκλημα αποκλειστικά και μόνο με βάση την ψυχική ασθένεια του δράστη. Τα ΜΜΕ παραβλέπουν συνειδητά ή από άγνοια το γεγονός ότι οι ψυχικά ασθενείς δεν έχουν μεγαλώσει σε ένα διαφορετικό περιβάλλον, σε μια άλλη κοινωνία χωρίς έμφυλα στερεότυπα, χωρίς σεξισμό, χωρίς μισογυνισμό, χωρίς συγκεκριμένες ιδέες για τη θέση των γυναικών. Αντίθετα μάλιστα, η ψυχική ασθένεια δεν απομονώνει τους θύτες από την πραγματικότητα που οι υπόλοιπες και οι υπόλοιποι ζούμε. Έχουν ακριβώς τις ίδιες προσλαμβάνουσες με εμάς. Ως εκ τούτου, η τυχόν ψυχική ασθένεια ενός δράστη δεν αποτελεί ούτε ελαφρυντικό ούτε του προσφέρει το ακαταλόγιστο. Αντίθετα, σε τέτοιες περιπτώσεις θα έπρεπε να υπάρχει ένα σύστημα εξέτασης της ευθύνης και του καταλογισμού του δράστη τόσο από αντίστοιχη ψυχιατρική υπηρεσία όσο και από το δικαστήριο.

Στόχος μας λοιπόν είναι να μιλήσουμε σοβαρά για την έμφυλη βία, και για να το κάνουμε αυτό πρέπει να μπορούμε να διερευνήσουμε σε βάθος και να αναρωτηθούμε ποιοι τη διαπράττουν και γιατί. Σε αυτό το ερώτημα, απαντήσεις του τύπου “τη διαπράττουν τέρατα” ή “τη διαπράττουν ψυχικά ασθενείς” είναι εντελώς λανθασμένες και διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα. Είναι επιτακτική ανάγκη και η δημοσιογραφία να αναπροσαρμόσει το βλέμμα της και την αναλυτική της δεινότητα στην αποτύπωση των γεγονότων και των περιστατικών έμφυλης βίας. Γιατί επηρεάζει την κοινή γνώμη και διεισδύει βαθιά στις συνειδήσεις.

Είναι επιτακτική ανάγκη να αναγνωρίσουμε επιτέλους πως ο μισογυνισμός δεν είναι σύμφυτος στις ψυχικές νόσους, αλλά αναπόσπαστο στοιχείο της κοινωνίας μας και ο μόνος τρόπος να αρχίσουμε να απαλλασσόμαστε από αυτόν δεν είναι να κατασκευάσουμε αποδιοπομπαίους τράγους, αλλά να παρέμβουμε και εν τέλει να αναπροσαρμόσουμε τους κοινωνικούς θεσμούς που τον συντηρούν.

*Μπορείτε να δείτε το πλήρες αρχείο μας (συμπεριλαμβανομένων των περιστατικών που αναφέρονται στο κείμενο) εδώ ή μέσω των link που θα βρείτε στο blog μας και στη σελίδα μας στο facebook.

*Για να μας στείλετε κάποιο περιστατικό, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στα social media της σελίδας ή στο email sexharassmap@espiv.net. Παρακαλούμε να συμβουλευτείτε τις οδηγίες που βρίσκονται εδώ.

Με αφορμή κάποια μηνύματα που έχουμε λάβει τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς και κάποια σχόλια που διαβάσαμε σε δημοσιεύσεις μας, θα θέλαμε να σχολιάσουμε/ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα σχετικά με τις καταγγελίες και τον τρόπο που τις αντιμετωπίζουμε:

 

1) Είδαμε να σχολιάζεται αρκετά το γεγονός ότι αναφερόμαστε σε περιστατικά ως γεγονότα αντί ως καταγγελίες (πχ “βιασμός” αντί για “καταγγελία βιασμού”). Αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη να είμαστε συνεπείς στις διατυπώσεις και προσπαθούμε, στον βαθμό του δυνατού, να το κάνουμε, οπότε συμβουλές για ορθότερη διατύπωση, διευκρινίσεις κλπ είναι ευπρόσδεκτες σε μήνυμα -με μια εξαίρεση: έχουμε πάρει την απόφαση να χειριζόμαστε τις καταγγελίες που λαμβάνουμε ως δόκιμες [βιωματικές] και ως πραγματικές. Κι αυτό γιατί η καταγγελία της βίας και το καθεαυτό περιστατικό που καταγράφουμε είναι ΔΥΟ ξεχωριστά συμβάντα. Η λογική του “αν δεν το καταγγείλε δεν έχει συμβεί” είναι μια λογική που απλά συντελεί στην περαιτέρω καλλιέργεια του φόβου και της ντροπής. Εξάλλου δημιουργήσαμε το Χάρτη και ως χώρο ασφάλειας για τις γυναίκες που μπορεί να θέλουν να καταθέσουν το τραυματικό τους βίωμα χωρίς να το καταγγείλουν. Και ακόμη και όταν το καταγγέλλουν, ειδικά περιστατικό σεξουαλικής βίας, το κάνουν εν γνώσει τους ότι έχουν το σύστημα απέναντι τους.  Ο Χάρτης λοιπόν θέλει να προστατέψει τα θύματα και να τα ακούσει και να τα πιστέψει-όχι να προστατέψει φορείς, εταιρείες, οργανισμούς- γιατί ακριβώς κανείς άλλος δεν θα το κάνει.

2) Συνεχίζουμε να βλέπουμε, σε σχόλια κάτω από τα ποστ, κόσμο να εύχεται στους δράστες να πάθουν ό,τι έκαναν, να βασανιστούν ή και να πεθάνουν. Θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι είμαστε κάθετα αντίθετες με τέτοιες λογικές. Είμαστε ενάντια στην αυτοδικία, στη ρητορική του μίσους, στην εκδικητική ανταπόδοση. Για εμάς όλοι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να αντιμετωπιστούν με στοιχειώδη σεβασμό, όποιοι και εάν είναι, ό,τι και εάν έκαναν. Θέλουμε πάνω απ’ όλα δικαιοσύνη για τα θύματα έμφυλης βίας και επιτέλους ένα καλύτερο νομικό πλαίσιο που θα τα προστατεύει, καλύτερες δομές υποστήριξης, καλύτερη εκπαίδευση  και την ενδυνάμωση της αυτονόμησης των θυμάτων, ώστε να δούμε την έμφυλη βία σε ύφεση. Δεν θέλουμε οι βιαστές να βιαστούν στη φυλακή, ούτε να βρουν βίαιο θάνατο -αυτό όχι μόνο δε σημαίνει απόδοση δικαιοσύνης, αλλά συνιστά καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των δικαιωμάτων των φυλακισμένων κ.ά. Και το σημαντικότερο, τέτοιες πρακτικές ΔΕΝ βοηθάνε το θύμα.

Επίσης είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι κάτι τέτοιο ΔΕΝ θα αποτρέψει μελλοντικούς δράστες. Η έμφυλη βία δεν είναι κάτι που ασκείται από “τέρατα”, είναι ένα γενικευμένο, παγκόσμιο φαινόμενο και οι δράστες είναι καθημερινοί άντρες. Η δράση τους αυτή οφείλεται σε κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις που καλλιεργούνται και θέλουν τον άνδρα ισχυρό και κυρίαρχο απέναντι στη γυναίκα, όπως επίσης και στην συγκατάβαση με την οποία αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία τη σεξιστική βία. Το ζητούμενο είναι αυτά τα στερεότυπα να καταπολεμούνται και να αίρονται μέσα από την εκπαίδευση και τη διαπαιδαγώγηση όλων αλλά και μέσα από την προβολή και όχι απόκρυψη των περιστατικών έμφυλης βίας. Η εκδικητικότητα δε θα βοηθήσει ούτε τα τωρινά, ούτε τα μελλοντικά θύματα, ούτε θα μας βάλει σε μια πορεία ουσιαστικής αντιμετώπισης της έμφυλης βίας.

*Ενημερώνουμε ότι αυτά τα σχόλιο πλέον θα διαγράφονται.*

3) Λάβαμε κάποια περιστατικά που περιλάμβαναν ονοματεπώνυμο και φωτογραφία δράστη. Ενώ τα ίδια τα περιστατικά τα συμπεριλάβαμε στο αρχείο, δεν συμπεριλάβαμε τα στοιχεία και τη φωτογραφία και ο λόγος είναι ότι αυτές οι λογικές για εμάς είναι ύποπτα συγγενείς σε λογικές αυτοδικίας. Οι μόνες περιπτώσεις που έχουμε δημοσιεύσει ονόματα, είναι όταν αυτά έχουν δοθεί στη δημοσιότητα από τις αρχές προκειμένου να προβληθεί η υπόθεση και να βρεθούν περισσότερα στοιχεία, ειδικά όταν αφορά περιστατικά σεξουαλικής βίας και διακίνηση ανηλίκων σε πορνοπελάτες.

Από το 2016 που ξεκινήσαμε την καταγραφή περιστατικών στον χάρτη, έχουμε εντοπίσει συνολικά 56 γυναικοκτονίες και απόπειρες γυναικοκτονίας. Για το 2019 μόνο, μετράμε ήδη 10 γυναικοκτονίες και μια απόπειρα γυναικοκτονίας -δηλαδή φέτος στην Ελλάδα, τουλάχιστον μια γυναίκα το μήνα δολοφονήθηκε -ή κινδύνεψε να δολοφονηθεί- από άντρα επειδή ήταν γυναίκα. Σε αυτό το κείμενο επιλέξαμε να μιλήσουμε ειδικά γι αυτό το θέμα -έναντι των πολλών άλλων εκφάνσεων της έμφυλης βίας που καταγράφουμε- γιατί παρατηρούμε ότι κανείς άλλος δεν θέλει να μιλήσει για αυτό.

Οι γυναικοκτονίες και οι απόπειρες γυναικοκτονίας καταχωρούνται στον χάρτη με μαύρες πινέζες. Επιλέξαμε να τις καταχωρήσουμε με το ίδιο χρώμα, γιατί για εμάς τα συμβάντα αυτά έχουν την ίδια σημασία γιατί το κίνητρο του θύτη είναι πάντα το ίδιο αφού πρόκειται για άντρες που μεταχειρίστηκαν τα θύματα ως αντικείμενα βίας, μίσους, ζήλειας και εξουσίασης καθώς θεωρούσαν ότι έχουν δικαίωμα στη ζωή τους. Το γεγονός ότι κάποιες ήταν τυχερές και επέζησαν για να αντιμετωπίζουν καθημερινά τα σωματικά και ψυχολογικά τραύματα που τους επέφερε μια τέτοια επίθεση δεν αλλάζει σε τίποτα την σημασία της βιαιότητας που κάποιος ή κάποιοι άνδρες είχαν ασκήσει πάνω τους.

Η κάθε γυναικοκτονία συνοδεύεται από μια όσο γίνεται λεπτομερή και ακριβή περιγραφή του τι προηγήθηκε, τι συνέβη, και τι ακολούθησε. Αυτό δεν αποσκοπεί στην πρόκληση συναισθηματικών αντιδράσεων ούτε οφείλεται σε μια λογική «ηδονοβλεπτικής ματιάς». Έχουμε παρατηρήσει από τα περιστατικά που καταχωρούμε, ότι οι γυναικοκτονίες ακολουθούν παρόμοιο μοτίβο: συχνά ο γυναικοκτόνος είναι νυν ή πρώην ερωτικός σύντροφος με ιστορικό κακοποίησης -είτε σωματικής είναι έντονης ψυχολογικής, ενώ έχουν προηγηθεί καταγγελίες εις βάρος του γυναικοκτόνου για βίαιη συμπεριφορά (που στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές έχουν αγνοηθεί επιδεικτικά από τις αρχές), και σε αρκετές περιπτώσεις η γυναικοκτονία συμβαίνει μετά από κάποιου είδους απόρριψη του άντρα από την γυναίκα. Παρόλα αυτά, κάθε γυναικοκτονία αντιμετωπίζεται από τα ΜΜΕ και από μεγάλο μέρος της κοινωνίας σαν έκπληξη και σαν μεμονωμένο περιστατικό. Γι’ αυτόν τον λόγο στον χάρτη προσπαθούμε να αναδείξουμε όσες περισσότερες πλευρές αυτής της κατάστασης γίνεται, τόσο με σκοπό να αναγκάσουμε τους κρατικούς θεσμούς να αναγνωρίσουν επιτέλους αυτό το φαινόμενο και τις πραγματικές του διαστάσεις, όσο και για να μπορούν οι γυναίκες να αναγνωρίζουν τα σημάδια και να μπορούν να αναζητήσουν εγκαίρως βοήθεια.

Στον αντίποδα της εκκωφαντικής σιωπής που τηρούν οι ελληνικοί θεσμοί σε αυτό το θέμα, βρίσκονται χώρες όπως η Ισπανία, όπου η παρακολούθηση και η καταγραφή των γυναικοκτονιών είναι δουλειά του κράτους. Χαρακτηριστικά,το στατιστικό αρχείο του Υπουργείου Προεδρίας, Δικαιοσύνης και Ισότηταςτης Ισπανίας είναι ένα παραδειγματικό εγχείρημα. Ίσως από αυτό ακριβώς θα έπρεπε να πάρει παράδειγμα και το ελληνικό κράτος, αντί να εμμένει στις αλλαγές ονομάτων της Γραμματείας Ισότητας σε «Γ.Γ. Οικογενειακής Πολιτικής», τακτικές οι οποίες απλά δεν έχουν κανένα νόημα και σίγουρα δε συνεισφέρουν στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Αντίθετα, μάλλον θυμίζουν τακτικές συγκατάβασης και απαξίωσης του πραγματικού προβλήματος, από άλλες εποχές.

Ο όρος γυναικοκτονία

«Ο όρος γυναικοκτονία (femicide) έρχεται από παλιά, όταν το 1976 τον κατέγραψε η εγκληματολόγος Νταϊάνα Ράσελ (Diana E. H. Russel), ορίζοντας έτσι το εγκληματολογικό και ανθρωπολογικό αυτό φαινόμενο. Ο όρος «γυναικοκτονία» έγινε ευρέως γνωστός και υιοθετήθηκε από την εγκληματολογία μετά το 1992, χάρη στο βιβλίο με τίτλο «Femicide: the politics of womankilling», μια συλλογή δοκιμίων που επιμελήθηκαν από κοινού η ακαδημαϊκός Τζιλ Ράντφορντ (JillRadford) και η εγκληματολόγος Νταϊάνα Ράσελ (DianaE. H. Russell)» (diotima).

Με τη σειρά μας, επιμένουμε στην χρήση του όρου «γυναικοκτονία», καθώς αυτά τα εγκλήματα έχουν πολύ συγκεκριμένη σημειολογία: είναι στοχευμένες δολοφονίες γυναικών λόγω του φύλου τους από τον πατέρα, από τον εν διαστάσει σύζυγο, από τον ζηλιάρη σύντροφο, από τον βιαστή που μισεί. Πρόκειται για την πιο ακραία έμφυλης βίας, καθώς ο άντρας θύτης -έχοντας αποτύχει να επιβληθεί με άλλους τρόπους στη γυναίκα που θεωρεί δική του- ασκεί τον απόλυτο έλεγχο πάνω της στερώντας της τη ζωή.

Ως όρος, η γυναικοκτονία εμπεριέχει εμμέσως και όλα τα άλλα εγκλήματα που προηγήθηκαν αυτής. Την άσκηση ελέγχου στη ζωή της κόρης από τον πατέρα, την ψυχολογική βία και την χειριστική συμπεριφορά του ερωτικού συντρόφου, τους βιασμούς, τους ξυλοδαρμούς, τις απειλές. Και αυτό δεν το λέμε τυχαία -στην πλειονότητα τους τα θύματα έχουν υποστεί βία σε πολλές περιπτώσεις και για αρκετό διάστημα, πριν δολοφονηθούν.

Η γυναικοκτονία δεν περιγράφει λοιπόν μόνο την θανάτωση μιας γυναίκας από έναν άνδρα, αλλά μια σειρά από βίαιες πράξεις εναντίον μιας γυναίκας με κορύφωση τον θάνατο της. Δυστυχώς, τόσο η κοινωνία όσο και το κράτος εθελοτυφλούν ή αδυνατούν καν να διακρίνουν αυτή την αλυσιδωτή, τελικά θανατηφόρα, πορεία βίαιων γεγονότων. Κι ακόμα κι αν την διακρίνουν, τα αντανακλαστικά τους συνήθως κυμαίνονται από την συγκατάβαση και την παθητικότητας μέχρι και την απόλυτη αδιαφορία.

Αφηγήσεις στα media: Δεν είναι οικογενειακή τραγωδία, είναι γυναικοκτονία!

Καθώς η έρευνα μας για όλα τα περιστατικά έμφυλης βίας που καταγράφουμε γίνεται και μέσω αποδελτίωσης και καθημερινής ανάγνωσης των ειδήσεων αναπόφευκτα συναντάμε πολύ συχνά τέτοιες «εξηγήσεις» και απόδοση ευθυνών στο θύμα. Χωρίς η παρακάτω ανάλυση να αφαιρεί κάτι από την ευθύνη του κράτους στην ανεπαρκή στήριξη των γυναικών σε τέτοιες περιπτώσεις, θεωρούμε ότι αξίζει μια ειδική αναφορά στον τρόπο που τα ΜΜΕ επικοινωνούν αυτά τα γεγονότα, καθώς οι «αιτιολογήσεις» που διατυπώνουν παίζουν τεράστιο ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης απέναντι σε αυτά, και στην μετατόπιση της ευθύνης από τους γυναικοκτόνους στις γυναίκες.
Όροι όπως «άτυχη νέα», «άτυχη οικογένεια», «άτυχη γυναίκα», «οικογενειακή τραγωδία» διαμορφώνουν την εντύπωση ότι η δολοφονία μια γυναίκας ήταν ένα γεγονός που συνέβη πάνω στη λεγόμενη «κακιά στιγμή». Η επιμονή να γίνεται αναφορά σε «γυναίκα που έπαθε κάτι», αντί για «άντρα που σκότωσε γυναίκα» απαλλάσσει σε μεγάλο βαθμό τον γυναικοκτόνο από την ευθύνη των πράξεων του. Επιχειρήματα όπως «τη σκότωσε γιατί…» υποδηλώνουν ευθύνη από πλευράς του θύματος που «προκάλεσε», επομένως ίσως ναι να ήταν δικαιολογημένος ο θάνατος της.

Η περιγραφή λοιπόν του εγκλήματος με τέτοιους όρους δεν σκιαγραφεί ούτε αποτυπώνει το συμβάν της δολοφονίας όπως είναι πραγματικά: ένα έγκλημα, με συγκεκριμένο θύτη και συγκεκριμένες ευθύνες. Αυτό και μόνο αυτό.
Παρακάτω, ακολουθούν πέντε περιστατικά του 2019 από το αρχείο μας (συνοδευόμενα από σύντομα σχόλια) καθώς ο τρόπος που αναπαράχθηκαν από τα ΜΜΕ είναι ενδεικτικός για το πώς οι γυναικοκτονίες δεν έχουν την ορατότητα που τους πρέπει, τόσο στο δημόσιο λόγο όσο και στην ελληνική ειδησεογραφία.

 

1. Αλεπού Κέρκυρας1/1/2019:Η 28χρονη Αγγελική Πέτρου δολοφονείται από τον 52χρονο πατέρα της ο οποίος την χτυπάει με σιδερόβεργα, στη συνέχεια τη μεταφέρει ενώ είναι ζωντανή μετά στην αυλή του σπιτιού του όπου και την θάβει, αφού πρώτα της καταφέρνει και άλλα χτυπήματα που προκαλούν το θάνατό της. Την δολοφονεί γιατί δεν δέχεται την πατρική του εντολή να χωρίσει τη σχέση της. Ο γυναικοκτόνος προφυλακίζεται και περιμένει τη δίκη.

Η δολοφονία της αποτυπώθηκε στις εφημερίδες και στα ηλεκτρονικά μέσα ως εξής:«Σοκ στην Κέρκυρα: Σκότωσε την κόρη του και την έθαψε γιατί είχε σχέση με Αφγανό».Η πρώτη εντύπωση που αποκτάει το αναγνωστικό κοινό είναι ότι υπήρξε πραγματικός λόγος που δολοφονήθηκε η Αγγελική. Οι αφηγήσεις που πλαισίωσαν τη γυναικοκτονία αυτή επικεντρώνονται αφενός στην ταυτότητα του δράστη (ο πατέρας-τέρας δεν είναι Έλληνας) και αφετέρου στο γεγονός ότι το θύμα ήταν με Αφγανό, έναν ξένο.Η εστίαση της αφήγησης δίνεται και σε αυτή την περίπτωση με τέτοιο τρόπο ώστε αποπροσανατολίζεται ο/ αναγνώστης/στρια από το πραγματικό συμβάν. Η Αγγελική δολοφονήθηκε επειδή είπε όχι στον πατέρα της, επειδή ήταν μια γυναίκα που αρνήθηκε να υποταχθεί στον πατέρα της και όχι επειδή είχε σχέση με Αφγανό. Η Αγγελική Πέτρου δεν βρέθηκε στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή ούτε βρέθηκε «τυχαία» μπροστά στη σιδερόβεργα που της έσπασε στο κεφάλι. Δολοφονήθηκε επειδή αρνήθηκε να υπακούσει την πατρική εντολή.

2. Αγναντερό Καρδίτσας 27/1/2019: 51χρονη δολοφονείται άγρια με μαχαίρι από τον εν διαστάσει 54χρονο σύζυγο της ο οποίος δεν αποδέχεται το χωρισμό τους. Ο γυναικοκτόνος συλλαμβάνεται. Άγνωστο πότε θα γίνει η δίκη.

Το «έγκλημα πάθους» είναι ένας όρος που μεν δεν χρησιμοποιείται τόσο συχνά πια αλλά απαντάται μέσω χρήσεων συγκεκριμένων δημοσιογραφικών σχημάτων όπως στην περίπτωση της γυναικοκτονίας στην Καρδίτσα. Μια γυναίκα δολοφονήθηκε λοιπόν επειδή σύμφωνα με τα media: «Έγκλημα στην Καρδίτσα: Τον τύφλωσε η ζήλια και την μαχαίρωσε». Οι δημοσιογραφικές αφηγήσεις επικεντρώθηκαν αφενός στο γεγονός ότι χτύπησε το τηλέφωνο του θύματος οδήγησε τον γυναικοκτόνο στην τρέλα από ζήλεια και μαχαίρωσε επανειλημμένα την εν διαστάσει σύζυγο του. Και πάλι λοιπόν μιλάμε για «μια κακιά στιγμή». Αν δεν είχε χτυπήσει το κινητό της ίσως η γυναίκα να είχε ζήσει. Ήταν «άτυχη» που βρέθηκε στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή. Η μιντιακή επιμονή στην ανάδειξη της ζήλειας και της τρελής αγάπης που έχει ο δολοφόνος για το θύμα στα «εγκλήματα πάθους» είναι προβληματική για το λόγο ότι προσπαθούν να προκαλέσουν την επιείκεια του κοινού προς το δράστη. «Τυφλώθηκε από τη ζήλεια, δεν ήξερε τι έκανε, δεν μπορούσε να δεχθεί ότι τον εγκατέλειψε» είναι επιχειρήματα που συντελούν στην πρόκληση ακόμη και του οίκτου προς το δολοφόνο αλλά και στη μετατόπιση του ενδιαφέροντος από το θύμα στο δράστη.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση επίσης η αιτιολόγηση του γεγονότος αποδόθηκε στο γεγονός ότι ο γυναικοκτόνος είχε ψυχολογικά προβλήματα. Ακόμα και στην περίπτωση όμως που ο δολοφόνος έχει ψυχολογικά προβλήματα δεν έχει το ακαταλόγιστο, κάτι που τα μέσα επιλέγουν να μην αναφέρουν. Αξίζει εδώ να σχολιάσουμε το εξής: όλοι οι άντρες -με τους ψυχικά ασθενείς να μην αποτελούν εξαίρεση- ζουν και γαλουχούνται στην ίδια πατριαρχική κοινωνία που ζούμε και εμείς, και επομένως κατανοούμε ότι έχουν και αυτοί τις ίδιες προσλαμβάνουσες και τα σεξιστικά στερεότυπα όπως ο υπόλοιπος κόσμος. Και ας μην παραβλέπουμε και το γεγονός πώς αποδίδουν τα μίντια και χτίζουν επίσης τα στερεότυπα που αφορούν και τις ψυχικές ασθένειες.

Η 50χρονη λοιπόν δολοφονήθηκε γιατί προσπαθούσε να χωρίσει από τον σύζυγο της. Δολοφονήθηκε λοιπόν γιατί έκανε και αυτή μια επιλογή ως μια ελεύθερη γυναίκα, επιλογή που δεν έγινε αποδεκτή από έναν άντρα που θεώρησε ότι έχει αυτός τον τελευταίο λόγο στην ζωή της.

3. Αμαλιάδα Λατίφι 3/2019: 74χρονη δολοφονείται με περίστροφο από τον 82χρονο σύζυγο της ο οποίος μετά αυτοκτονεί. Ο γυναικοκτόνος είχε ενημερώσει τηλεφωνικά το γιο τους για αυτή του την πράξη με την δικαιολογία ότι είναι και οι δυο άρρωστοι.

Παρατηρούμε επίσης στο χάρτη ότι κάποιες γυναικοκτονίες αιτιολογούνται βάσει κάποιας «διάσωσης». Στην περίπτωση της γυναικοκτονίας στην Ηλεία έχουμε άλλη μια «κακιά στιγμή» αφού ο σύζυγος αποφάσισε να δολοφονήσει την γυναίκα του και να αυτοκτονήσει και ο ίδιος λόγω ασθένειας. Τα μέσα και σε αυτή την περίπτωση αποδίδουν μια απόλυτα εγωιστική πράξη, μια τέτοια δολοφονία ως μια «οικογενειακή τραγωδία». Για ακόμη μια φορά βλέπουμε την απόπειρα πρόκλησης συμπάθειας για το δράστη ο οποίος πήρε την απόφαση να στερήσει τη ζωή από τη γυναίκα ΤΟΥ στα πλαίσια μιας ευεργετικής ευθανασίας, μιας λύτρωσης μαζί με τη δική του θυσία.

Παρεμπιπτόντως, έχουμε καταχωρήσει άλλη μια τέτοια γυναικοκτονία, για το 2019 τον Απρίλη, στο Μαρούσι όπου ένας 90χρονος θεώρησε ότι έσωζε την 87χρονη γυναίκα του όταν την έπνιξε με το καλώδιο του τηλεφώνου γιατί δεν άντεχε να τη βλέπει να την ταλαιπωρείται από άνοια «την καημένη».

4. Ελληνικό-Λεωφόρος Βουλιαγμένης 88 21/3/19 50χρονη πυροβολείται από τον 87χρονο σύζυγο της. Προσπαθεί να διαφύγει με ταξί αλλά ο οδηγός δεν ήθελε να του λερώσει το ταξί οπότε την πέταξε έξω. Το θύμα υπέκυψε στα τραύματα του ενώ ο γυναικοκτόνος αυτοκτόνησε. Άγνωστο αν θα υπάρξουν ποινικές κυρώσεις για τον οδηγό ταξί αν και προβλέπονται.

Επίσης, συναντάμε αντίστοιχα «ρατσιστικές» αφηγήσεις όταν το θύμα δεν είναι Ελληνίδα. Όταν διαβάζουμε για τις γυναικοκτονίες υπάρχει πάντα η αίσθηση ότι το θύμα έχει ευθύνη για τον θάνατο του. Όταν έχει μια επιπλέον ιδιότητα, π.χ. είναι μετανάστρια, προσφύγισσα, ρομά και ούτως καθεξής, η ευθύνη που φέρει το θύμα για την ίδια της τη δολοφονία προβάλλεται ακόμη πιο έντονα. Στο συγκεκριμένο φόνο αφενός δίνεται έμφαση στην εθνικότητα του θύματος και αφετέρου «στην ατυχία του θύματος», όπως πάντα. Το κίνητρο της δολοφονίας αποδίδεται στο ότι η «Βουλγάρα» πίεζε το σύντροφο της σύμφωνα με δημοσίευμα:«Ο 87χρονος υπήρξε ζευγάρι με τη Βουλγάρα μετά τον θάνατο της πρώτης συζύγου του. Η γυναίκα, σύμφωνα μαρτυρίες γειτόνων, φέρεται πως πίεζε τον στρατιωτικό να την κάνει συνδικαιούχο στην περιουσία του, κάτι που το κατάφερε, όπως υποστηρίζουν οι πρώτες μαρτυρίες.»-χωρίς φυσικά να μαθαίνουμε ποιανών είναι αυτές οι μαρτυρίες.

Η κύρια αφήγηση εδώ αποδίδει το έγκλημα λοιπόν σε οικονομικούς λόγους, η «Βουλγάρα σύντροφος» πίεσε τον «στρατιωτικό» για λεφτά και μεν το κατάφερε αλλά το πλήρωσε με τη ζωή της. Αργότερα, κάποια άλλα μέσα είπαν ότι σύμφωνα με τις μαρτυρίες ήταν Ρωσίδα και σύζυγος του στρατιωτικού. Ωστόσο κανένα μέσο δεν διασταύρωσε την πληροφορία. Δεν είχε άλλωστε και μεγάλη σημασία. Ήταν μια ξένη που εκμεταλλευόταν οικονομικά τον άντρα της. Εξάλλου, η είδηση του θανάτου της επισκιάστηκε από την είδηση της άρνησης του οδηγού ταξί που αρνήθηκε να της παράσχει βοήθεια.

5. Χανιά 2/7/2019: Ο 27χρονος Ιωάννης Παρασκάκης χτυπάει με το αυτοκίνητο του τη 60χρονη Susan Eaton, την βάζει αναίσθητη στο πορτμπαγκάζ και την μεταφέρει στη σπηλιά στο Μαλεμέ. Εκεί τη βιάζει και την δολοφονεί, ενώ στη συνέχεια πετάει το σώμα της στο φρεάτιο. Η Susan, που βρισκόταν στα Χανιά για ένα επιστημονικό συνέδριο, ως βιολόγος, ανακαλύπτεται λίγες μέρες αργότερα. Ο γυναικοκτόνος συλλαμβάνεται και ομολογεί, ενώ δίνονται στη δημοσιότητα τα στοιχεία του από την αστυνομία.

Ένα έγκλημα που “συγκλόνισε” την Κρήτη φέτος αποτελεί ο βιασμός και η δολοφονίας της Susan Eaton. Δεν έλειψαν φυσικά οι αντιδράσεις του τύπου «α δεν το περιμέναμε», «δεν του φαινόταν κτλ». Όμως οι αφηγήσεις σε αυτήν περίπτωση αφορούν την έμφαση στη ρητορική του σοκ και του γκροτέσκου ειδικά με τίτλους όπως: «Δολοφονία βιολόγου στην Κρήτη: Φρικτές αποκαλύψεις, τη βίαζε ακόμη και νεκρή». Όταν πρόκειται για γυναικοκτονία και σεξουαλική κακοποίηση μαζί έχουμε παρατηρήσει ότι η είδηση εμπεριέχει πολλές λεπτομέρειες προς τέρψη του αναγνωστικού κοινού. Έτσι το έγκλημα αποκτάει τη διάσταση ενός γεγονότος που έχει βγει από κάποια αστυνομική σειρά και είναι τόσο βίαιο που ίσως δεν είναι και πραγματικό. Χαρακτηριστική περίπτωση άλλωστε αποτελεί και ο ομαδικός βιασμός και η δολοφονία της Ελένης Τοπαλούδη το 2018. Όμως μια γυναίκα δολοφονήθηκε με βάναυσο τρόπο ακριβώς επειδή ήταν γυναίκα και επειδή έτσι αποφάσισε ότι μπορεί να χειριστεί το σώμα της ο δολοφόνος της.

 

Διαλέξαμε τις 5 συγκεκριμένες γυναικοκτονίες του 2019 και τον τρόπο που αποτυπώθηκαν στα μίντια γιατί θεωρούμε ότι είναι ενδεικτικές για το πώς οι γυναικοκτονίες δεν έχουν την ορατότητα που τους πρέπει είτε στον δημόσιο λόγο είτε στην ελληνική ειδησεογραφία. Αντίθετα βαφτίζονται «εγκλήματα τιμής», «εγκλήματα πάθους», «εγκλήματα οίκτου ή διάσωσης», «έγκλημα με οικονομικό κίνητρο», «σεξουαλικό έγκλημα» κ.λ.π., τα οποία όπως έχουμε πει και θα ξαναπούμε φαίνονται να συμβαίνουν επειδή τα θύματα ήταν άτυχα ή ακόμα και ότι προκάλεσαν τα ίδια την δολοφονία τους.

Επίσης τα περιστατικά αυτά είναι ενδεικτικά της κατάστασης που βιώνουμε γενικά στην Ελλάδα όσον αφορά τις γυναικοκτονίες: ελλιπής κάλυψη, ξεδιάντροπο ξέπλυμα των γυναικοκτόνων, ελλιπής έως ανύπαρκτη στήριξη των γυναικών. Το κλίμα σιωπής και ντροπής αλλά και μετατόπισης ευθυνών που συντηρείται από τα ΜΜΕ και το κράτος ωθεί τις γυναίκες, να μην είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ότι βιώνουν βία, να μην μπορούν να απεμπλακούν από αυτήν, να φοβούνται ή να νιώθουν ότι δε αξίζει να μιλήσουν γι’ αυτήν.

Είναι καιρός να υπάρξει μια αφύπνιση στη δημόσια σφαίρα και να γίνει αντιληπτό ότι οι γυναικοκτονίες είναι συμβάντα που πρέπει να αντιμετωπίζονται στην πραγματική τους διάσταση ως εγκλήματα που αποτυπώνουν δυστυχώς τη βαθιά κατεστημένη και ριζωμένη πατριαρχική νοοτροπία και αντιλήψεις κυριαρχίας του αρσενικού έναντι του θηλυκού. Η οργανωμένη πολιτεία πρέπει συνειδητά να αναλάβει δράσεις πρόληψης, καμπάνιες ευαισθητοποίησης και μέτρα καταπολέμησης των έμφυλης βίας όπως για παράδειγμα η ειδική εκπαίδευση της αστυνομίας με έμφαση στην ύπαρξη γυναικών αστυνομικών για τον χειρισμό τέτοιων υποθέσεων, στήριξη των δομών φιλοξενίας και δημιουργία αντίστοιχων δομών σε όλη την Ελλάδα, επιμορφωτικά σεμινάρια με σκοπό τόσο διάφοροι επαγγελματίες (δάσκαλοι/ες, επαγγελματίες υγείας, κοινωνικοί/ές λειτουργοί κλπ) να αναγνωρίζουν τα σημάδια της έμφυλης βίας, όσο και οι γυναίκες να μπορούν να κατανοήσουν ποιοι είναι οι κίνδυνοι. Και φυσικά χρειάζεται στοχευμένη εκπαίδευση αγοριών και αντρών, ώστε να τους γίνεται κατανοητό ότι μια γυναικοκτονία είναι έγκλημα όπου οι θύτες φέρουν την ευθύνη. Όχι τα θύματα.

*Ως Χάρτης Καταγραφής Σεξιστικής κι Έμφυλης Βίας, προσπαθούμε να καταγράψουμε περιστατικά που δεν θα έπρεπε να συντελούνται. Στόχος μας είναι να αναδείξουμε την έκταση της έμφυλης βίας στην Ελλάδα και τις μορφές που αυτή παίρνει. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο sexharassmap@espiv.net ή με μήνυμα στα κοινωνικά μέσα:

https://www.facebook.com/SexHarassMap/

https://twitter.com/SexHarassMap

Η διακίνηση προσωπικών φωτογραφιών είναι μια μέθοδος ταπείνωσης των γυναικών και της σεξουαλικότητας μας, που τα τελευταία χρόνια κανονικοποιείται όλο και περισσότερο και που έχει σχέση και με την κουλτούρα του βιασμού, και συγκεκριμένα με το αξίωμα ότι μια “γυναίκα θέλει και τα παθαίνει” αφού βγάζει τέτοιες φωτογραφίες.

Ως χάρτης καταγραφής έμφυλης βίας, έχουμε συγκεντρώσει σχεδόν 500 περιστατικά, και μέχρι στιγμής έχουμε καταφέρει να καταγράψουμε πάνω από 200. Περιστατικά βιασμών, γυναικοκτονιών, παρενοχλήσεων κ.α.

Αυτή η καταγραφή ξεκίνησε από την ανάγκη μας να έχουμε ένα αρχείο περιστατικών, ώστε όποτε κάποιος αμφισβητεί την πραγματική διάσταση της έμφυλης βίας, να μπορούμε να απαντήσουμε με δεδομένα. Βέβαια όσα δεδομένα κι αν μαζέψουμε, αυτή η ερώτηση δεν αντικρούεται γιατί η αμφισβήτηση της βίας κατά των γυναικών δεν πηγάζει από την έλλειψη αποδείξεων, αλλά από τον έμφυτο μισογυνισμό της κοινωνίας –γι αυτό και βλέπουμε την καταγραφή σαν εργαλείο συμπληρωματικό ως προς το φεμινιστικό κίνημα, που από πέρυσι βρίσκεται σε άνοδο και προσπαθεί να αρθρώσει πλαίσιο διεκδικήσεων.

Τον τελευταίο καιρό αυτό το πλαίσιο διεκδικήσεων περιστρέφεται γύρω από την γυναικεία αυτοάμυνα. Με τις υποθέσεις τριών γυναικών –της Ν. που αθωώθηκε και των Π. και Τ. που καταδικάστηκαν- η συζήτηση μετατοπίζεται από την ίδια την έμφυλη βία, στην απάντηση των γυναικών σε αυτήν. Η Ν., η Π. και η Τ. απάντησαν σε επιθέσεις αντρών τραυματίζοντας τους και βρέθηκαν στο εδώλιο της κατηγορούμενης.

Θα θέλαμε να είμαστε σε θέση να πούμε ότι έχουμε πλέον περάσει στο στάδιο της αντίστασης, στα δικαστήρια όμως φάνηκε ότι οι γυναίκες αυτές, όπως και κάθε γυναίκα που θα καταφέρει να αμυνθεί σε μια τέτοια επίθεση, αντιμετωπίζονται από την δικαιοσύνη σαν βίαιοι θύτες. Ο λόγος; Το δικαστήριο, όπως και η κοινωνία, αρνείται να αναγνωρίζει ότι ήταν θύματα κακοποίησης, ότι κινδύνεψαν να βιαστούν ή να πεθάνουν. Και αυτό δυστυχώς επιβεβαιώνει την ανάγκη απόδειξης ότι η έμφυλη βία υπάρχει και μας απειλεί, και κατ’ επέκταση της ύπαρξης ενός αρχείου περιστατικών έμφυλης βίας.

Η προσπάθεια καταγραφής των περιστατικών έμφυλης βίας είναι παγκόσμια. Άλλωστε, η βία και ο σεξισμός αποτελούν καθημερινά βιώματα όλων των γυναικών του κόσμου και κατ’ επέκταση διαμορφώνουν ένα συλλογικό βίωμα, το οποίο με τη βοήθεια της τεχνολογίας και των social media βρίσκει έκφραση στη καταγραφή και τη καταγγελία του. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιους από τους χάρτες που καταγράφουν την έμφυλη βία σε όλο τον κόσμο.

Στην Ινδία, η ομάδα της Καταγραφής της Σεξουαλικής Βίας αποτελεί πρωτοβουλία μιας ομάδας γυναικών που ασχολείται με τη έκδοση λογοτεχνικών ιστοριών και πεζού λόγου με θέμα τη σεξουαλική βία στη Νότια Ασία. Τα περιστατικά αναρτώνται ανώνυμα από τα ίδια τα θύματα στο χάρτη. Μέσω του χάρτη η ομάδα ελπίζει ότι η καταγραφή αυτή αφενός θα δώσει φωνή στα θύματα της σεξουαλικής βίας, ώστε να μπορέσουν να μοιραστούν την ιστορία τους και αφετέρου θα αποτελέσει το έναυσμα για την αναθεώρηση της αντίληψης των έμφυλων ρόλων στην Ινδία αλλά και της ασυλίας που φαίνεται να απολαμβάνουν οι βιαστές στην ινδική κοινωνία.

Στο Μεξικό, η πιο ακριβής μέχρι στιγμής καταγραφή των γυναικοκτονιών αποτελεί ο Χάρτης γυναικοκτονιών στο Μεξικό, ο οποίος από το 2016 έως και τον Ιούνιο του 2017 έχει καταγράψει 2.355 δολοφονίες γυναικών. Η γυναίκα πίσω από το χάρτη αυτόν χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Πριγκίπισσα» για την ασφάλεια τη δική της και την οικογένεια της. Αποφάσισε να αρχίσει την καταγραφή αυτή γιατί ήθελε να δώσει ένα όνομα στο κάθε θύμα ώστε καμία γυναίκα να ξεχαστεί ποτέ. Τα περιστατικά τα αναζητεί και αυτή στις ειδήσεις και στις επίσημες ανακοινώσεις της αστυνομίας ενώ στη σελίδα του facebook λαμβάνει ενημερωτικά δελτία από το Τύπο, προτάσεις από πολιτικούς και νομοθέτες αλλά το κυριότερο λαμβάνει μηνύματα από τους οικείους των δολοφονημένων. Η καταγραφή του ονόματος και του τόπου δολοφονίας είναι ένας τρόπος αναγνώρισης της αξίας της ζωής του θύματος. Επίσης, ο χάρτης μπορεί να αποτελέσει και μια ευκαιρία ταυτοποίησης μοτίβων των γυναικοκτονιών στο Μεξικό, εντοπισμού των προβληματικών περιοχών όπου λαμβάνουν χώρα οι δολοφονίες, παράθεσης πηγών και δομών βοήθειας και ενθάρρυνσης για τη πρόληψη των γυναικοκτονιών.

Στην Αίγυπτο, μια ομάδα εθελοντών από το 2010 κιόλας, με τη βοήθεια των κοινωνικών δικτύων και διαφόρων τεχνικών συλλογής δεδομένων τύπου crowdsourcing συλλέγει καταγγελίες είτε θυμάτων είτε μαρτύρων και καταγράφει τα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης στο Χάρτη σεξουαλικής παρενόχλησης. Η ομάδα θεωρεί ότι κάθε περιστατικό εφόσον καταγράφεται συντελεί στην σταδιακή κατάρριψη του στερεότυπου όπου το φταίξιμο το έχει το θύμα και όχι ο δράστης και βοηθάει στο να καταλάβει η αιγυπτιακή κοινωνία ότι η παρενόχληση είναι έγκλημα με σοβαρές συνέπειες. Η οργανωμένη και λεπτομερής καταγραφή του Χάρτη έχει επίσης συμβάλλει στη δημιουργία εκστρατειών ευαισθητοποίησης γύρω από το θέμα και προσπαθειών ανάληψης δράσης κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης στην Αίγυπτο.

Η εκστρατεία Πάρτε πίσω τη Τεχνολογία! είναι μια πρωτοβουλία της Ένωσης για Προοδευτικές Επικοινωνίες, ενός παγκόσμιου δικτύου που ασχολείται με τα δικαιώματα και τον ακτιβισμό στην επικοινωνία και στο internet. H καμπάνια τους καταγράφει περιστατικά έμφυλης βίας στο κυβερνοχώρο όπως revenge-porn, slut-shaming, λογοκρισία, εκφοβισμό, σεξουαλική παρενόχληση, εκβιασμό και παραβίαση προσωπικών δεδομένων. Στην προσπάθεια τους αυτή καλούν τις γυναίκες να διεκδικήσουν την τεχνολογία ως εργαλείο αφήγησης των δικών τους ιστοριών και δημιουργίας των δικών τους μαρτυριών και αναπαραστάσεων για τη βία που δέχονται ως γυναίκες. Ο συγκεκριμένος χάρτης είναι παγκόσμιος και δεν αφορά μια συγκεκριμένη χώρα και μάλιστα για την Ελλάδα δεν υπάρχει καταγραφή περιστατικών μέχρι στιγμής. Η Ένωση συνεργάζεται και με άλλες πλατφόρμες καταγραφής τέτοιων περιστατικών σε διάφορες χώρες όπως τα Βαλκάνια (Αλβανία, Σερβία, Μαυροβούνιο, Κροατία, Βοσνία – Ερζεγοβίνη), το Πακιστάν, την Αργεντινή, τη Κολομβία το Πακιστάν, το Κονγκό, τις Φιλιππίνες και τη Κένυα.

Οι χάρτες αυτοί ανεξάρτητα με ποιο είδος βίας κατά της γυναίκας καταγράφουν, έχουν ένα κοινό στόχο, αυτόν της κατάδειξης της ανάγκης για δράση απέναντι στη βία αυτή. Οι βιασμοί, οι γυναικοκτονίες, η σεξουαλική παρενόχληση και ο εκφοβισμός όπου και αν λαμβάνουν χώρα είναι εγκλήματα τα οποία πρέπει να σταματήσουν. Οι χάρτες ρίχνουν φως στα περιστατικά αυτά κάνοντας τα ορατά και υπαρκτά. Παράλληλα, προσφέρουν πληροφορίες και στοιχεία τα οποία είναι απαραίτητα για τη καταπολέμηση της έμφυλης βίας, καθώς και στοιχεία δομών στις οποίες μπορούν οι γυναίκες να απευθυνθούν για βοήθεια.

Η καταγραφή της έμφυλης βίας είναι απαραίτητη τόσο για την ανάδειξη του ζητήματος στα πλαίσια της μετατόπισης της κοινωνίας, αλλά και για την παροχή διεξόδου στις ίδιες τις γυναίκες που κακοποιούνται, καταπιέζονται και κινδυνεύουν. Μιλώντας για την βία που μας ασκείται και καταγγέλοντας την μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν, να συμβάλλουμε στην ορατότητα της προκειμένου να βοηθήσουμε άλλες γυναίκες να μιλήσουν και να καταγγείλουν, να είμαστε λιγότερο μόνες.

Καταγγέλουμε και μιλάμε για την κακοποίηση –οι ντροπή ανήκει στους κακοποιητές.

Διευθύνσεις Χαρτών:

Ινδία: Mapping Sexual Violence
Μεξικό: Feminicidios en México
Αίγυπτος: Harass Map
Εκστρατεία Take back the Teck!
ΗΒ: #WEcount

Σχεδόν ένα χρόνο πριν ξεκινήσαμε να καταγράφουμε περιστατικά έμφυλης βίας σε έναν χάρτη: ξυλοδαρμούς, βιασμούς, δολοφονίες, παρενοχλήσεις. Τα περιστατικά που καταγράφουμε είτε τα βρίσκουμε στις ειδήσεις ή στα αστυνομικά δελτία είτε μας τα στέλνουν με ηλεκτρονικό μήνυμα, η καταγραφή είναι δηλαδή άτυπη και ερασιτεχνική. Αυτό σημαίνει πως, ενώ όσα περιστατικά μπαίνουν στον χάρτη είναι έγκυρα, δεν αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα καθώς δεν έχουμε πρόσβαση σε πολλές πηγές, δημοσιογραφικές ή αστυνομικές.

Παρόλα αυτά μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο έχουμε καταγράψει πάνω από 100 περιστατικά έμφυλης βίας. Παρακολουθώντας αυτά τα περιστατικά αναρωτηθήκαμε αν υπάρχει όντως έξαρση ειδικότερα της σεξουαλικής βίας το τελευταίο διάστημα ή αν οι γυναίκες καταγγέλλουν πλέον πιο εύκολα και πιο συχνά.

Γενικότερα, η έμφυλη βία σε όλες τις μορφές της παραβλέπεται, υπoτιμάται και αμφισβητείται συνεχώς. Είναι η βία αυτή που στιγματίζει όχι τον θύτη, τον βιαστή, τον εγκληματία αλλά το καθαυτό θύμα και ακόμη περισσότερο το βλέπουμε αυτό να συμβαίνει στη σεξουαλική βία. Και έτσι η αμφισβήτηση συνεχίζεται στην ίδια την ύπαρξη της βίας αυτής, στη σημασία της και στην συχνότητα εμφάνισης της. Παρά το γεγονός ότι πολλοί και πολλές επιλέγουν να αγνοούν και να απορρίπτουν τις στατιστικές που σκιαγραφούν το πρόβλημα της σεξουαλικής βίας είναι ωστόσο ενθαρρυντικό το ότι καταγγέλλονται τόσο τα πιο άγρια περιστατικά (όπως οι βιασμοί και οι σεξουαλικές επιθέσεις) όσο και οι λεκτικές παρενοχλήσεις, η διακίνηση ηλεκτρονικού υλικού και ο εκβιασμός, οι επιδειξίες, κλπ. Καταγγέλονται δηλαδή πλέον και αυτές οι μορφές σεξουαλικής βίας οι οποίες αντιμετωπίζονται όχι μόνο με συγκατάβαση και αδιαφορία, αλλά και πολλές περιπτώσεις ακόμη και με σκωπτικότητα.

Τα θύματα αντιμετωπίζονται από το σύστημα και την κοινωνία σαν να δικάζονται για αυτό που τους συνέβη, σαν η ευθύνη να είναι δικιά τους. Αναγκάζονται να ξαναζούν την κακοποίηση τους μπροστά σε ακροατήρια, να πρέπει να αποδείξουν ότι δεν φταίνε αυτές που κάποιος τους επιτέθηκε. Και το ακροατήριο αυτό δεν είναι μόνο το δικαστικό σύστημα και η αστυνομία αλλά και τα media και η γειτονιά και η κοινωνία όλη. Στην περίπτωση της 22χρονης στα Χανιά για παράδειγμα, η δικηγόρος υπεράσπισης των βιαστών δήλωσε ότι δεν επρόκειτο για ποινικό αδίκημα αλλά για αταξία! Τα εγκλήματα σεξουαλικής βίας είναι τα μόνα εγκλήματα στα οποία το ανθρώπινο σώμα φέρεται να έχει βαθμούς κακοποίησης: «δεν την βιάσαν μωρέ, την χούφτωσαν», «ε δεν την βίασε κιόλας απλά την ανάγκασε σε πεολειχία», «εντάξει την είδε το παιδί, άναψε και είπε να αυνανιστεί μπροστά σε όλο τον κόσμο», «την έβγαλαν στο κλαρί ε και τι πήγε να κάνει αυτή με τους νταβατζήδες» κλπ.

Και μαζί με τις διαβαθμίσεις της κακοποίησης του γυναικείου σώματος τα media φροντίζουν κάθε φορά να διαρρεύσουν πληροφορίες σε ένα σχεδόν πορνογραφικό πλαίσιο για το τι ακριβώς έγινε στο θύμα τροφοδοτώντας την ηδονοβλεπτική ανάγκη του θεατή/αναγνώστη/ακροατή, μεταδίδοντας τις σχετικές ειδήσεις σχεδόν σαν κουτσομπολιά, αναπαράγοντας τον κυρίαρχο λόγο που τα συντηρεί, συχνά εξωραϊζοντάς τα. Η είδηση για το θύμα που κακοποιήθηκε με ξύλο στα γεννητικά της όργανα και κόντεψε να πεθάνει από την αιμορραγία αναπαράχθηκε από τα media με τίτλους του στυλ «ερωτική περιπέτεια με επικίνδυνο τέλος» κ.ά.

Η καταγραφή και η παρακολούθηση των περιστατικών αυτών δείχνουν ότι η σεξουαλική βία είναι καθημερινή και θύτης μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε. Η κακοποίηση δεν έχει καμία σχέση με τον έρωτα, την περιπέτεια και το σεξ. Η κακοποίηση του γυναικείου σώματος έχει σχέση με την πατριαρχική θεώρηση του γυναικείου σώματος, με την επιβολή εξουσίας.

Ενδεικτικά θυμίζουμε μερικά περιστατικά:

– την απαγωγή, ομαδικό βιασμό και εξαναγκασμό σε πορνεία 14χρονης στη Λάρισα
– τον εξαναγκασμό σε πορνεία επίσης 14χρονης στην Καλλιθέα Αθήνας
– την ομαδική σεξουαλική επίθεση σε 23χρονη στο χώρο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
– την περίπτωση της 17χρονης που έπεσε θύμα βιασμού 2 φορές μέσα σε ένα χρόνο στη Δράμα και τη 2η φορά μπήκε στην Μονάδα Εντατικής
– την ομαδική σεξουαλική κακοποίηση 22χρονης και τη βιντεοσκόπηση της επίθεσης από μεταξύ άλλων και το φίλο του θύματος της με σκοπό τον εκβιασμό της στα Χανιά
– τον εκβιασμό με ηλεκτρονικό υλικό και βιασμό κατ’ επανάληψη 16χρονης στη Ζάκυνθο
– τον εγκλεισμό και αλλεπάλληλο βιασμό 25χρονης σε κοντέινερ στο Κιλκίς
– την δολοφονία μιας γυναίκας στο Βελβεντό από τον σύζηγο της
– την σεξουαλική κακοποίηση και εξαναγκασμό σε πορνογραφία 12χρονης και 14χρονης από τον πατέρα τους στη Λέσβο

Και αυτά είναι κάποια από τα περιστατικά που έχουμε καταγράψει, κάποια από τα περιστατικά τα οποία έφτασαν τα ΜΜΕ, κάποια από τα περιστατικά τα οποία συνέβησαν.

Η κακοποίηση και η έμφυλη βία αμφισβητούνται μεταξύ όλων των άλλων και διότι δεν ακούγονται: δεν μιλάμε γι’ αυτές, δεν τις συζητάμε και συχνά είναι σαν μην υπάρχουν. Και άμα κάτι μοιάζει ανύπαρκτο, για πολλούς είναι. Παρόλο όμως που τα θύματα έχουν να αντιμετωπίσουν bullying, σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες, καταφέρνουν και καταγγέλλουν την κακοποίηση που έχουν υποστεί και συνεχίζουν να υφίστανται. Και οι καταγγελίες τους αποκτούν σημασία και στέκονται απέναντι στα τρολ, τους σεξιστές, τα ηδονοβλεπτικά media και την κουτσομπολίστικη γειτονιά, απέναντι στην πατριαρχία.

Ελπίζουμε ότι με την καταγραφή θα φανεί σιγά-σιγά η πραγματική έκταση του προβλήματος, ότι θα συνειδητοποιήσουμε πως πραγματικά έχουν τα πράγματα και θα πάψουμε να ντρεπόμαστε και να φοβόμαστε. Ότι θα μπορούμε επιτέλους να απαντάμε στην έμφυλη βία κάθε μορφής όπως της αξίζει.

(Δημοσιεύτηκε στο Φύλο Συκής στις 24/11/2016)

Την προηγούμενη εβδομάδα διαβάσαμε αρκετά δημοσιεύματα για την υπόθεση του άνδρα που επιτέθηκε με καυτό σίδερο στην σύντροφο του, προκαλώντας της σοβαρά εγκαύματα σε όλο της το σώμα και στο κεφάλι σε επαρχιακή πόλη. Τα δημοσιεύματα που αναφέρονται στο θύμα ως «ερωμένη του γιατρού», «γοητευτική γραμματέα», «διεζευγμένη 47χρονη» δεν μπορούν παρά να μας προκαλούν την προβλεπόμενη πλέον αηδία και εμετό.
Αυτό όμως που μας άφησε άφωνες είναι ότι στην προκειμένη περίπτωση το θύμα, όχι μόνο κρατήθηκε προσωρινά στο αστυνομικό τμήμα, αλλά τo ότι επίσης σχηματίστηκε εναντίον της δικογραφία, με τις κατηγορίες της ψευδορκίας και της ψευδούς καταμήνυσης. Και αυτό γιατί όταν η αστυνομία κλήθηκε από τους γιατρούς στο νοσοκομείο για την υπόθεση, το θύμα είπε ψέματα για το πώς έγιναν τα τραύματα της.
Δηλαδή στην περίπτωση της, εφαρμόστηκε πλήρως ο νόμος, παρόλο που πρόκειται ουσιαστικά για θύμα απόπειρας δολοφονίας. Η αστυνομία δεν έλαβε υπόψη της ότι το θύμα μπορεί να φοβόταν; Τον θύτη ή ακόμα και τις αντιδράσεις του κοινωνικού της περίγυρου; Σε μια επαρχιακή πόλη είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσει το θύμα της έμφυλης βίας τον θύτη ακριβώς γιατί η κοινωνία είναι πιο κλειστή. Όμως όταν η αστυνομία δέχεται καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία, δεν κάνει καν αυτό που προβλέπει ο νόμος στην περίπτωση αυτή, δηλαδή την αυτεπάγγελτη δίωξη των εγκλημάτων της ενδοοικογενειακής βίας.
Στην περίπτωση όμως του συγκεκριμένου θύματος ο νόμος για ψευδορκία εφαρμόστηκε κατά γράμμα.
Και για ακόμη μια φορά λοιπόν το κράτος αγνόησε το θύμα και μετέφερε κατά κάποιο τρόπο την ευθύνη σε αυτό, με το να εφαρμόσει το γράμμα του νόμου αλλά σίγουρα όχι το πνεύμα της δικαιοσύνης.

Η λεκτική παρενόχληση στο δρόμο είναι μια ίσως από τις πιο τετριμμένες, συνηθισμένες και καθημερινές μορφές της έμφυλης βίας. Και για αυτό είναι η λιγότερη ορατή επειδή ακριβώς είναι τόσο συχνή που την παίρνουμε για κάτι δεδομένο, για κάτι που ουσιαστικά παραβλέπουμε. Στα αγγλικά η παρενόχληση στο δρόμο λέγεται και κάλεσμα της γάτας, κοινώς cat calling, κάτι που ακόμα και στα ελληνικά πολύ εύκολα παραπέμπει στο πλέον συνηθισμένο «καλέ ψιτ κοπελιά». Είτε πρόκειται για το παλιομοδίτικο «Καλέ ζαχαροπλάστης ήταν ο μπαμπάς σου» είτε για το «θα σε ξεσκίσω μάνα μου» η λεκτική παρενόχληση παραμένει μια βία που όλες ανεξαρτήτως έχουμε υποστεί ή θα υποστούμε με στατιστική βεβαιότητα στη ζωή μας.

«Περιδιαβαίνοντας στο σούπερ μάρκετ στους διαδρόμους πήρε το αυτί μου σχόλιο δύο αντρών γύρω στα 60 να μιλάνε μεταξύ τους, λέγοντας “πω πω σου ανεβάζει την πίεση” και κάτι τέτοιες μπούρδες και τους απάντησα πολύ ψύχραιμα ότι θα έπρεπε να ντρέπονται για τα σχόλιά τους και ο ένας μάλιστα θίχτηκε λέγοντας ότι δεν κατάλαβα καλά και ότι έχει κόρη στην ηλικία μου, ενώ ο άλλος γελούσε πολύ συγκαταβατικά. Του είπα του ενός ότι αν έκανα τόσο μεγάλος λάθος του ζητάω συγνώμη και ότι εφόσον έχει και ο ίδιος κόρη στην ηλικία μου θα έπρεπε να κατανοεί την αντίδρασή μου απέναντι σε σεξουαλικές παρενοχλήσεις. Όλο το σκηνικό ήταν πολύ χαμηλόφωνο και δεν πήρε καμία περαιτέρω διάσταση. Μας κατάλαβαν μόνο όσοι πελάτες ήταν πάρα πολύ κοντά μας εκείνη τη στιγμή.»

«Υπήρξα μάρτυρας στο εξής περιστατικό και δεν ήξερα μάλιστα πώς να αντιδράσω: 3 φουσκωτοί τύποι ήταν στα σκαλιά μιας πολυκατοικίας δίπλα από ένα γυμναστήριο και σχολίαζαν μια ανήλικη που πέρασε από μπροστά τους ως «καλά τι λουκούμι αυτό», «πω, πω να το φας αυτό ε;». Σκέφτηκα να τους την πω εκείνη την ώρα όμως η αλήθεια είναι απλή, κώλωσα καθώς αυτοί ήταν 3 και εγώ μόνη μου.»

Δεν υπάρχει τίποτα σέξι, ερωτικό ή κολακευτικό το να με συγκρίνουν με κάτι φαγώσιμο, να μου σφυρίζουν λες και είμαι πρόβατο στη στάνη, να με αποκαλούν μάνα τους, να εκνευρίζονται και από πάνω αν δεν τους μιλήσω άρα να με αποκαλούν και «ανέραστη», «αγάμητη» και «κρύα» άμα τους βρίσω στη συνέχεια, να σχολιάσουν τις «βυζάρες» μου, την «κωλάρα» μου ή να κάνουν και κριτική για τα κιλά μου ανάλογα φυσικά με τα πρότυπα αισθητικής τους, να σχολιάζουν τι φοράω και τι τους κάνει αυτό που φοράω ή τι θα έπρεπε να φοράω ή τι θα μου κάνουν ή τι θα μου έκαναν αν δεν ήμουν άσχημη. Το μόνο που υπάρχει είναι βία, βία και εισβολή και προσπάθεια περιορισμού του δικαιώματος μου να κυκλοφορώ και εγώ όπως θέλω στο δημόσιο χώρο. Και φυσικά όλα τα παραπάνω συνοδεύονται και από τους απαραίτητους μορφασμούς, το κακοποιητικό βλέμμα και την συγκατάβαση. Η λεκτική παρενόχληση δεν είναι τίποτα παραπάνω από κλασσικό bullying και μια εξίσου σοβαρή μορφή της έμφυλης βίας.

*Και για τα 2 περιστατικά που αναφέρονται στο κείμενο είχαμε την συγκατάθεση αυτών που μας τα έστειλαν.

Ακούμε συνέχεια στις ειδήσεις για γυναίκες που κακοποιούνται και συνέχεια φαίνεται να το ξεχνάμε, όπως συχνά ξεχνάμε και την κακοποίηση γύρω μας. Ξεχνάμε ότι πριν μια βδομάδα παρενοχλήθηκε μια φίλη μας, ότι πέρυσι κακοποιήθηκε μια ξαδέρφη, ότι χτες βιάστηκε μια γειτόνισσα και ότι κάθε μέρα παρενοχλούμαστε κι εμείς. Στο δρόμο, στο τραίνο, στο λεωφορείο, στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στην δουλειά ακόμη και στα social media.

Η έμφυλη βία είναι παντού στην καθημερινότητα μας αλλά οι περισσότεροι κάνουν ότι δεν την βλέπουν ή ακόμα και αν τη βλέπουν δεν κάνουν κάτι για να την αντιμετωπίσουν, να την περιορίσουν, να τη σταματήσουν. Θελήσαμε λοιπόν κι εμείς να φτιάξουμε ένα αρχείο με τα περιστατικά βίας που βιώνουμε καθημερινά, ακραία και μη. Για να σταματήσουμε σιγά-σιγά να ξεχνάμε ότι η πόλη δεν είναι μόνο οι δρόμοι και τα κτήρια άλλα ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο καταπιεζόμαστε και στο οποίο βλέπουμε κάθε μέρα τεράστια ανοχή απέναντι στους καταπιεστές μας.

Σκοπεύουμε αυτός ο χάρτης να γεμίσει με όσες περισσότερες πινέζες γίνεται, ώστε όχι μόνο να αποκτήσουμε επιτέλους όσο πιο πλήρη εικόνα γίνεται για το τι συμβαίνει γύρω μας αλλά και να ευαισθητοποιήσουμε αυτούς που επιμένουν να αποστρέφουν το βλέμμα τους αγνοώντας το πρόβλημα της έμφυλης βίας.

Στείλτε μας περιστατικά που σας συνέβησαν στη διεύθυνση sexharassmap@espiv.net, ώστε να τα καταγράψουμε ανώνυμα στον χάρτη.